1989: ne Cern (Gjenevra) lindi Bota e Gjere e Rrjetit qe krijoi mundesine e funksionimit te internetit.
1997: u klonua delja Dolly.
1998: universi jo vetem qe zgjerohet, por po rrit dhe shpejtesine e zgjerimit te saj.
2000: u kompletua leximi i hartes gjenetike njerezore.
1000: Vikingu Bjarne Herjulfson arrin ekstremitetin veri-lindje te Groelandes.
1025: Mjeku arab Alhazen (965-1039) pohon se shikimi sigurohet nga rrezet e drites qe formojne nje imazh ne sy dhe jo nga rrezet e derivuara nga syri apo pasqyrimet e objekteve, sikurse deri atehere besohej.
1050: Ne France, duke perkulur nje shufer nepermjet nje manovelle, lindi balestra, e cila po te leshohet me nje gure te vendosur mbi te, ky i fundit i arrin te 300 metrat.
1054: astronomet kineze zbulojne nje yll te ri; eshte supernova, e njohur me 1967 si ylli i pare pulsues qe i jep origjinen Crab Nebules ne grup-yjesine e Demit.
1066: u vezhgua nje komete e madhe.
1180: Ne France u ndertua mulliri i pare qe punonte nepermjet; anglezi Alexander Neckam (1157-1217) pershkruan aftesiene orientuese te gjilperes magnetike.
1194: udhetare viginge zbulojne ishujt Svalbard
1202: matematikani Leonardo Fibonacci duke shkruar librin e tij «Liber Abaci», i prezanton gjithe Europes numrat arabe.
1228: filloi ne Angli, nxjerrja dhe perdorimi sistematik i karbonit.
1249: anglezi Roger Bacon pershkruan zyzet si mjet mbrojtes per syte dhe prezanton pluhurin e perdorur ne plumba, e cila ne Kine kishte nje perdorim teper antik.
1252: Alfonso X nga Castiglia publikon «Tavole Alfonsine», qe i sjellin motivet planetare me nje precizion me superior se ato te arritura Tolomeo.
1269: francezi Pélerin de Maricourt pershkruan polet magnetike.
1291: ne Venezia lindin pasqyrat me xhama.
1300: alkimisti Gerber pershkruan acidin sulfurik.
1316: Mondino de Luzzi ndan organet kadaverike dhe publikon librin e pare te anatomise.
1335: oret mekanike filluan te vihen ne pune nga mekanizma peshuese, dhe filluan te vendoseshin neper kulla per te sherbyer si ore riferuese zyrtare e krahinave te vecanta.
1346: shfaqen topat ne nje konflikt franko-angleze.
1403: dyzet dite per te shmagur perhapjen e murtajes ne Venezia; njihet koncepti mbi semundjet ngjitese.
1427: portugezi Diego de Sevilha zbuloi ishujt Azzorre
1435: gjermani Johann Gutenberg zbuloi shkronjat e levizshme dhe beri te mundur revoluzionin kulturor te shtypit.
1436: Leon Battista Alberti teorizoi tekniken e prezantimit te vizatimeve.
1450: perhapet perdorimi archibugio (arme antike), e para arme zjarri e perdorshme vetem nga nje ushtar.
1451: Niccolò Cusano zbuloi lentet konkave (diverguese); deri atehere ishin perdorur vetem lentet converguese.
1472: Johann Muller mati rrugen e dukshme ne nje komete.
1487: Bartolomeo Diaz arriti ne ‘Capo di Buona Speranza’, ekstremiteti me meridional ne Afrike.
1492: udhetimi i pare i Kristofor Colombo; do te coje ne zbulimin e Amerikes.
1495: mjeku Girolamo Fracastoro pershkroi sifilizin ne nje mbartes.
1497: portugezi Vasco da Gama arriti ne Indi pasi kaloi nga ‘Capo di Buona Speranza’.
1502: Amerikani Vespucci zbuloi se India e Kristofor Colombo nuk ishte gje tjeter vecse nje kontinent i ri.
1504: shpikesi gjerman Peter Henlein prezantoi oren e xhepit duke aplikuar nje nderthurje ingranazhesh.
1523: portugezi Ferdinando Magellano perfundoi udhetimin e pare rrotullues perreth Tokes.
1535: Niccolò Tartaglia gjeti menyren e zgjidhjes se ekuacionit te grades se trete.
1542: Francisco de Orellana gjeti burimet e Rios se Amazones.
1543: Niccolò Copernico, ne prag te vdekjes, publikoi «De revolutionibus Orbium Coelestium» ku nepermjet sistemit eliocentrik (dielli ne qender) i kundervihet sistemit tolemaik (gjeocentrik= toka ne qender); mjeku belgo-hollandez Adrea Vesalio themeloi anatomine moderne duke korigjuar ne nje liber me shume se 200 gabime te Galileut.
1545: Geronimo Cardano prezantoi numrat negative dhe zgjidhi ekuacionet e grades se katert.
1551: publikohen Tabelat Trigonometrike te Georg von Lauchen, i mbiquajtur Retico; dhe Tabelat Planetare te Reinhold.
1552: anatomisti Bartolomeo Eustachio zbuloi ne vesh “kanalin” qe mban dhe emrin e tij. (Kanali i Eustakut qe realizon komunikimin e veshit me pjesen e siperme te faringut.)
1568: Gerhard Kremer zbuloi projektuesin cilindrik qe mundesoi vizatimin e hartave gjeografike qe perdoreshin dendur ne udhetime detare.
1572: Tycho Brahe vezhgoi nje supernova per 485 dite, nga Nentori i 1572 deri ne Mars te 1574.
1581: Galileo Galilei zbuloi periodicitetin e lavjerresit. 1582: hyri ne perdorim kalendari Gregorian.
1583: hollandezi Simon Stevin zbuloi qe presioni i nje lengu eshte i pavarur nga forma e mbajtesit te tij.
1589: Galileo perfundoi eksperimentet e tij mbi reniet lire te trupave, duke kundershtuar Aristotelin.
1590: lindi mikroskopi i thjeshte, me nje lente te vetme.
1591: u futen per here te pare simbolet algjebrike.
1592: Galileo zbuloi termometrin me uje.
1596: Ludolf van Ceulen vendosi nje vlere me ekzakte te numrit Pi greke qe prezanton raportin midis rrethit dhe diametrit.
1600: anglezi William Gilbert pershkruan Token si nje magnet sferik.
1608: Hans Lippershey ne Olanda ndertoi dylbite e para.
1609: Keplero verteton se orbitat e planeteve jane eliptike.
1610: Galileo aplikon teknologjine e dylbive ne astronomi dhe publikon zbulimet e tij mbi krateret e henes, satelitet e Jupiterit, fazat e Aferdites, njollat diellore, natyren yjore te Rruges se Qumshtit.
1628: William Harvey pershkruan qarkullimin e gjakut.
1635: Henry Gellibrand zbulon perkulshmerine manjetike.
1637: Pierre de Fermat formulon te fameshmen «teorema e fundit».
1643: Evangelista Torricelli shpiku barometrin.
1653: Olof Rudbeck zbuloi vazat linfatike.
1656: Christian Huygens shpiku oren me lavjerres.
1662: Ligji i Boyle mbi raportin vellim/presion te gazeve.
1665: Hooke zbuloi qelizat (ne tape).
1666: Isaac Newton kuptoi ligjin e gravitetit universal dhe vezhgoi spektrin e drites diellore.
1668: Newton shpiku teleskopin reflektues.
1669: Newton dhe Leibnitz, ne menyre te pavarur, shpikin llogarite integrale dhe ato diferenciale.
1670: Thomas Willis zbulon se te semuret me diabet kane nje rritje te nivelit te sheqerit ne urine.
1675: Olaus Roemer mati shpejtesine e drites.
1676: Antoni van Leeuwenhoek zbuloi mikroorganizmat.
1682: zbulohet seksualiteti i bimeve.
1685: teoria e numrave imagjinare.
1687: Newton publikoi librin «Principi».
1712: makina me avuj e Newcomen
1718: Edmond Halley dokumenton moton e vertete mbi yjet.
1728: kronometri i John Harrison zgjidhni problemin e matjes se gjatesive ne det.
1738: Daniel Bernoulli propozon bazen e teorise kinetike te gazeve.
1744: Euler teorizoi numrat pasardhes.
1745: u shpik Shishja e Leydes (kondesator elektrik) per te mbledhur energjine.
1747 u zbulua kura ndaj skorbutit.(mungesa e vitamines C)
1752: rrufepritesja e Benjamin Franklin
1754: zbulohen kristalet karbonike.
1764: makina me avuj e Watt
1766: zbulohet hidrogjeni.
1768: Lazzaro Spallanzani paraqiti mosekzistencen e gjenerimeve spontane.
1769: Lavoisier themeloi kimine sasiore.
1774: zbulohet oksigjeni.
1779: zbulimet e para ne mekanizmin e fotosintezes.
1781: William Herschel zbuloi planetin Uran.
1783: ngritjet e para te mongolfierave ( ballona qe fryhen me ajer te ngrohte)
1790: u paraqit per here te pare sistemi mates decimal.
1796: Edward Jenner zbuloi vaksinimin.
1798: Cavendish mati masen e Tokes.
1799: kimisti francez Joseph L. Proust zbuloi ligjin e pjeseve te fundshme.
1800: Alessandro Volta shpiku pilat, derivate te ujit.
1801: Giuseppe Piazzi zbuloi 'Cerere', asteroidi i pare.
1803: kimisti John Dalton rizbuloi teorine atomike.
Mon Nov 10, 2008 3:04 pm